Đợt 1 – Tiêu diệt phân khu Bắc
MỞ MÀN KHỐI LỬA HIM LAM
Đêm 13 tháng 3, cả thung lũng Điện Biên bừng sáng trong tiếng pháo đầu tiên của Việt Minh.
Bối cảnh trước trận đánh
Sau gần 3 tháng chuẩn bị, Việt Minh đã xây dựng được hệ thống hậu cần khổng lồ trong rừng núi Tây Bắc: 25.000 dân công, 20.000 xe đạp thồ, 3.000 thuyền nan, hàng trăm ngàn khẩu phần lương thực được đưa đến mặt trận.
Pháo binh 105mm, mỗi khẩu nặng gần 2 tấn, được kéo tay qua đèo Pha Đin và các dốc đá hiểm trở. Những người lính “đi từng tấc đất” để giữ cho pháo không tuột xuống vực, một kỳ công mà người Pháp cho là “không thể tin nổi”.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp sau khi thay đổi quyết định chiến lược (từ “đánh nhanh thắng nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc”) ra lệnh tổng tấn công vào 17 giờ ngày 13/3/1954.
Mục tiêu đầu tiên: phân khu Bắc – gồm 3 cứ điểm Him Lam, Độc Lập, Bản Kéo, án ngữ con đường duy nhất vào thung lũng.
Đây là “lá chắn” phía ngoài bảo vệ trung tâm Mường Thanh. Nếu chiếm được, ta sẽ mở cánh cửa đầu tiên vào lòng chảo.
Trận đánh Him Lam (13/3/1954) – Phát pháo khai hỏa
Him Lam (tên Pháp: Béatrice) gồm 3 ngọn đồi liên hoàn, có hào, lô cốt bê tông, hỏa lực mạnh, là “tấm khiên thép” bảo vệ Mường Thanh.
Lực lượng địch: Tiểu đoàn Lê Dương số 3 (BEP3) – đơn vị tinh nhuệ nhất của Pháp tại Đông Dương, có 17 lô cốt, 3 dàn pháo, và yểm trợ bằng máy bay từ sân bay Mường Thanh.
17h05 ngày 13/3: pháo binh Việt Minh đồng loạt khai hỏa. Hàng trăm quả đạn 105mm trút xuống Him Lam, phá tan hầm chỉ huy địch chỉ sau 15 phút.
Hàng trăm quả đạn 105mm rít lên, trút xuống Him Lam – cứ điểm kiên cố nhất ở cửa ngõ Đông Bắc.
Pháo ta được bố trí trên các cao điểm Phu Ca, Phu Hồng Mèo, bắn thẳng xuống lòng chảo, vừa tầm cực chuẩn.
Lần đầu tiên trong chiến tranh Đông Dương, quân Pháp chứng kiến pháo Việt Minh bắn chính xác và dày đặc đến vậy.
Sau 3 giờ giao tranh, 18h30, ta chiếm hoàn toàn Him Lam. Hàng trăm lính địch bị tiêu diệt và bắt sống.
19h00: Bộ binh xung phong. Tiểu đoàn 428 (Trung đoàn 141, Đại đoàn 312) từ hướng Đông Bắc đánh vào trung tâm cứ điểm.
22h30: Toàn bộ cứ điểm Him Lam bị tiêu diệt. Tiểu đoàn BEP3 bị xóa sổ.
300 tên địch bị tiêu diệt, 200 bị bắt sống. Cờ đỏ sao vàng tung bay lần đầu trên đồi Him Lam.
Pháo nổ như sấm, đất trời Điện Biên rung chuyển. Chúng tôi biết: chiến dịch đã bắt đầu thật rồi.
— lời kể của chiến sĩ pháo binh.
Trận đánh Độc Lập (14/3/1954) – Tiếp bước Him Lam
Cứ điểm Độc Lập (Gabrielle) nằm giữa vùng đồng bằng lầy lội, có hai tuyến hào phòng ngự và một sân bay phụ.
Quân ta tổ chức tấn công theo ba hướng, pháo binh bắn chế áp pháo 155mm ở Mường Thanh để cô lập cứ điểm.
Sáng 14/3, sau một đêm củng cố lực lượng, ta tiếp tục tấn công cứ điểm Độc Lập – “mắt xích” quan trọng trong hệ thống phòng thủ phân khu Bắc nằm giữa vùng đồng bằng lầy lội. Pháo ta dội liên tục, bộ binh áp sát, cắt hàng rào thép gai bằng kéo và bộc phá.
Địch chống trả quyết liệt bằng pháo từ Mường Thanh bắn chi viện.
Bộ đội ta tiến công từng mét hào, vượt qua dây thép gai, mưa bom đạn.
15/3 rạng sáng: Sau gần 20 giờ chiến đấu, ta chiếm hoàn toàn Độc Lập.
Sau hơn 20 giờ chiến đấu, ta làm chủ hoàn toàn Độc Lập, diệt và bắt sống gần 200 lính dù trong đó có chỉ huy cứ điểm.
Trận Bản Kéo (17/3/1954) – “Chiếc đinh cuối cùng của phân khu Bắc”
Bản Kéo (Anne-Marie) là cứ điểm nhỏ bảo vệ đường tiếp tế Bắc – Nam.
Khi thấy hai cứ điểm phía trên đã mất, tinh thần địch rệu rã. Quân địch ở Bản Kéo tự động rút chạy, một số bị ta bắt gọn.
17/3: Lính Thái trong Bản Kéo bỏ chạy sang phía ta đầu hàng, giao nộp vũ khí.
Toàn bộ phân khu Bắc bị xóa sổ.
Kết quả và ý nghĩa
Pháp mất 3 cứ điểm chủ chốt, hơn 1.000 quân bị loại khỏi vòng chiến.
Hệ thống phòng thủ vòng ngoài bị phá vỡ, mở đường cho Việt Minh tiến sát trung tâm.
Quân địch choáng váng, De Castries gửi điện về Hà Nội: “Pháo của Việt Minh bắn chính xác như ma quỷ. Chúng tôi không thể tin nổi!”
Đây là trận công kiên quy mô lớn đầu tiên trong lịch sử Quân đội Nhân dân Việt Nam, chứng minh ta có thể đánh tiêu diệt hoàn toàn một tiểu đoàn tinh nhuệ Pháp trong công sự vững chắc.